Pamięci jeńców Stalagu 319

Mija 75. tragiczna rocznica likwidacji Stalagu 319 w Chełmie, jednego z największych niemieckich obozów jenieckich w granicach dzisiejszej Polski. Obóz składał się z trzech podobozów. Największy z nich zlokalizowany był w rejonie ulic Lwowskiej, Wojsławickiej i 3 Maja, na terenie obecnych osiedli Kościuszki i Bazylany. Dwa pozostałe znajdowały się w pobliżu ulicy Rampa Brzeska.

Szacunkowo przez chełmski obóz jeniecki, funkcjonujący od lipca 1941 do kwietnia 1944 roku, przeszło 200 tysięcy jeńców. Z głodu, zimna, chorób i w wyniku masowych egzekucji śmierć poniosło ponad 90 tysięcy ludzi. Największą grupę jeńców stanowili żołnierze radzieccy. Na przełomie 1942/43 przetrzymywano tu także jeńców angielskich, belgijskich i francuskich, a od września 1943 roku 13 tysięcy żołnierzy włoskich za odmowę walki po stronie państw osi. W Stalagu 319 więziono również żołnierzy 27 Dywizji Wołyńskiej AK.

15 maja obchody 75. rocznicy likwidacji obozu zainauguruje złożenie kwiatów przez przedstawicieli władz w miejscach upamiętniających jeńców Stalagu 319 – na cmentarzu jenieckim przy al. Przyjaźni, przy pomniku przy Szkole Podstawowej nr 8 (ul. Połaniecka 10) oraz w lesie Borek na cmentarzu jenieckim i terenie krematorium zwanego potocznie Patelnią.

O godz. 15.00 w Galerii Nova (Chełmska Biblioteka Publiczna im. Marii Pauliny Orsetti, ul. Partyzantów 40) nastąpi otwarcie wystawy „600 000 razy nie. Jeńcy włoscy w obozach na terenie Generalnego Gubernatorstwa”. Ekspozycja przygotowana przez Diego Audero Bottero składa się z archiwalnych i współczesnych fotografii dokumentujących miejsca kaźni, prezentacji zachowanych wspomnień, wierszy i rysunków jeńców z obozów w Częstochowie, Chełmie, Przemyślu, Lwowie i Białej Podlaskiej. Po raz pierwszy prezentowana była w styczniu 2018 roku w Instytucie Kultury Włoskiej w Krakowie z okazji pobytu w Polsce 4 tysięcy włoskich uczniów w związku z akcją „Pociąg pamięci”.

Po wernisażu, o godz. 15.30 w sali widowiskowej ChBP rozpocznie się sesja popularnonaukowa. W programie zaplanowano prelekcje: „Jeńcy radzieccy pochodzenia żydowskiego w Stalagu 319 w Chełmie” (Zbigniew Lubaszewski), „Pamiątki po działalności Stalagu 319 oraz Waldlager Borek w zbiorach Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie” (Beata Mojska), „Lazarety jenieckie Stalagu 319 w Chełmie” (dr Paweł Kiernikowski), „Sylwetka podporucznika Claudio Sommarugi” (dr Andrzej Rybak). Wstęp wolny.

Zainteresowanym tematem polecamy monografię: Andrzej Henryk Rybak, Stalag 319. Międzynarodowy obóz jeniecki w Chełmie w latach 1941-1944. Wydawnictwo: Biblioteka Rocznika Chełmskiego, t. 3, Chełm 2009.